شناسایی قارچ های میکوریزی آربسکولار همزیست با درختان بنه (pistacia atlantica) و خنجوک (p. khinjuk) در استان ایلام و اثرات آنها بر رشد نهال های تحت تنش خشکی

همزیستی قارچ های میکوریزی با ریش? گیاهان عالی، یکی از مهمترین انواع همزیستی اجباری در طبیعت بوده که فواید بی-شماری از جمله جذب آب و عناصر غذایی برای گیاه میزبان دارد. علی رغم اثر مفید این قارچ ها در رشد و استقرار گیاه میزبان، به ویژه در شرایط استرس زا، پژوهش های کمی در خصوص این میکروارگانیسم های مفید انجام شده است. بدین-منظور، در مرحل? اول این تحقیق، قارچ های میکوریزی همزیست با درختان بنه و خنجوک در استان ایلام شناسایی و رابط? فراوانی هاگ ها و کلنیزاسیون ریش? درختان با عوامل محیطی (فیزیوگرافی و خاکی) و غیرمحیطی تعیین شد. نتایج نشان داد که در منطق? مورد مطالعه 19 گون? قارچ میکوریزی آربوسکولار، شامل 17 گونه از جنس glomus و از جنسgigaspora و entrophospora هرکدام یک گونه، با درختان بنه و خنجوک همزیستی دارند، هرچند که درصد کلینزاسیون آن ها با ریش? درختان کم می باشد. علاوه بر این، فراوانی هاگ در این رویشگاه ها با قطر درخت، ضخامت لاشبرگ و ماد? آلی همبستگی مثبت و با وزن مخصوص ظاهری و فسفر همبستگی منفی دارد. در مرحل? دوم تحقیق، قارچ های میکوریزی شناسایی شده با استفاده از روش کشت تله ای تکثیر و پس از تلقیح به نهال های بنه و خنجوک، اثرات آنها بر رشد نهال های تحت استرس خشکی در شرایط گلخانه ای ارزیابی شد. نتایج نشان داد که با افزایش رطوبت خاک، درصد کلنیزاسیون ریش? نهال ها افزایش می یابد، اما از این نظر اختلاف معنی داری بین نهال های دو گونه وجود ندارد. تنش خشکی به طور معنی داری سبب کاهش زنده مانی، ارتفاع، قطر یق?، طول ریشه، حجم ریشه، سطح برگ، وزن تر و خشک اندام هوایی و ریشه، فتوسنتز، تعرق، هدایت روزنه ای، کلروفیل برگ، طول جوان? انتهایی و افزایش دمای سطح برگ نهال ها در هر دو گونه شد، در حالی که قارچ های میکوریز اثرات منفی تنش خشکی را تعدیل کرده و سبب افزایش فتوسنتز، تعرق، ارتفاع نهال، قطر یق? نهال، طول جوان? انتهایی، حجم ریشه، سطح برگ، وزن تر و خشک اندام هوایی نهال ها گردید. اما بر زنده مانی، هدایت روزنه ای، کلروفیل و طول ریشه تأثیر معنی داری نداشت. استرس خشکی سبب افزایش فعالیت آنزیم های کاتالاز، سوپر اکسیددیسموتاز، پراکسیداز اندام و پرولین نهال های بنه و خنجوک گردید و میکوریز سبب کاهش فعالیت آنزیم پراکسیداز در اندام هوایی و ریش? نهال ها و پرولین در اندام هوایی خنجوک گردید. میکوریز همچنین سبب افزایش جذب عناصر نیتروژن و فسفر قسمت هوایی و ریش? نهال های بنه و خنجوک گردید. علاوه بر این، میزان جذب پتاسیم در نهال های میکوریزی خنجوک بیشتر از نهال های غیرمیکوریزی آن بود. بنابراین با توجه به نقش قارچ های میکوریزی آربوسکولار در افزایش رشد قطری، ارتفاعی و سایر پارامترهای مرفولوژیک، فیزیولوژیک، بیوشیمیایی و جذب عناصر در نهالهای بنه و خنجوک، می توان آن ها را به عنوان یک راهکار جهت افزایش موفقیت نهالکاری با این گونه ها، در مناطق جنگلی زاگرس پیشنهاد داد.